Wij verhogen de spoorcapaciteit en verbeteren de doorstroming van goederentreinen ter hoogte van het gebied Oude Landen in Ekeren. Aan de toegangspoort van de haven snijden 2 cruciale goederenlijnen (L11 en L27A) mekaar op gelijke hoogte en dat is een knelpunt. Daarom willen we deze twee spoorlijnen op een verschillend niveau bouwen zodat ze mekaar niet meer gelijkgronds kruisen.
Locatie
Zone Oude Landen in Ekeren
Planning
Context
Spoorlijn 27A vormt de hoofdas voor het goederenvervoer per spoor van en naar de haven van Antwerpen, de motor van de Belgische economie. Het verhogen van de capaciteit van deze lijn is noodzakelijk om volgende redenen:
- Om in de toekomst het hoofd te kunnen bieden aan de verwachte stijging van de goederentrafiek per spoor
- Om de Modal shift van de weg naar het spoor te faciliteren, waarbij het doel is om het goederenvervoer per spoor van 7% naar 15% op te trekken (streefdatum 2030).
In de huidige toestand wordt de capaciteit van lijn 27A beperkt door de gelijkgrondse vertakking “Schijn”, d.i. de vertakking tussen lijnen 27A en L11 t.h.v. de in- en uitrit van het vormingsstation Antwerpen-Noord.
Wij stellen daarom voor om de kruising van deze spoorlijnen ongelijkgronds te maken, dus op verschillende hoogtes te zetten ter hoogte van Oude Landen.
- Het maximaal aantal treinpassages per uur, nu beperkt door de vertakking Schijn, kan zo opgedreven worden. Hierdoor kan ook een groter aantal treinen per dag verwerkt worden, wat noodzakelijk zal zijn naar de toekomst toe.
- Met een beoogd aandeel van 15% (container) vervoer via het spoor van en naar de haven van Antwerpen zal het aantal treinen met meer dan 70% toenemen tegen 2030. Een dergelijke ongelijkgrondse kruising garandeert een vlotte in en uitrit van vormingsstation Antwerpen-Noord en verhoogt uiteraard ook de veiligheid van het spoorverkeer.
Omgevingsvergunning verleend
Eind 2020 hebben we het project MER en de omgevingsvergunningsaanvraag voor het project van de Ongelijkgrondse Kruising in Oude Landen opnieuw ingediend. Begin december 2021 is de vergunning voor de stedenbouwkundige handelingen, de IIOA en het project MER verkregen.
Ten opzichte van het dossier van begin 2020 zijn de effecten van het project op de omgeving voor bepaalde disciplines (geluidshinder, effect van calamiteit op alle disciplines, bodem en biodiversiteit) verder onderzocht in het project-MER.
Het openbaar onderzoek zal binnenkort opstarten, dan zal ook het project-MER en de omgevingsvergunningsaanvraag in te kijken zijn. Hieronder alvast een beknopte opsomming van de grootste aanpassingen t.o.v. de vorige aanvraag tot omgevingsvergunning:
Waterhuishouding
- In de vertraagde afvoer van de infiltratie/bufferbekkens moet een infiltratieoppervlakte van minstens 4 m²/100 m² voorzien worden.
De infiltratiebekkens zijn aangepast zodat aan deze eis voldaan kan worden. Het nodige buffervolume (250 m³/ha) blijft gerespecteerd. - In zone 3 tussen Veltwijcklaan en Prinshoeveweg worden de schotten in de gracht verhoogd, zodat er meer ter plaatse kan geïnfiltreerd worden.
- De stuw in de Donkse beek wordt mee opgenomen in dit project.
- Wijzigingen aan de oevers van de Oudelandse beek (flauwer talud, inbuizingen), zodat de Provincie deze beken gemakkelijker kan onderhouden.
- De hydrodynamische modelstudie van IMDC is geüpdatet.
Biodiversiteit
- Er komt een vistrap in het natuurpark aan de stuw van de Oudelandse beek.
- Er komt een vleermuishuisvesting in het natuurpark.
- Voor het verleggen van de Laarse beek gaan we bomen vellen. Deze worden gecompenseerd.
- De ecopassage onder de L12 komt naast de KW09 (koker onder L12).
Geluid/mens
- Er komen hogere geluidswanden ter hoogte van de Poorthoflaan.
Veiligheid
- Er worden bijkomende maatregelen voorzien om ontsporing te voorkomen.
- Er worden bijkomende maatregelen voorzien om bij een calamiteit de giftige stoffen te isoleren (schotten en buffering ter plaatse).
- Er wordt bij het ontwerp vrij liggend fietspad parallel aan Prinshoeveweg rekening gehouden met eventuele toekomstige opportuniteiten voor lokale aansluitingen op Poorthoflaan en Leerhoeklaan.
- De fietssnelweg wordt 4m breed tussen de boordstenen.
Advies Brandweer
- Er worden in de geluidschermen om de 300m een deur en diensttrap voorzien.
- De hydranten in de buurt van de tunnel zijn toegevoegd op het plan.
- De wijze van werken ivm calamiteit is met hen besproken (bediening schotten en op te nemen in het ANIP INFRABEL alsook op te laden op het digitaal platform).
Bijkomende dossierstukken
- Door het Agentschap Natuur en Bos is een passende beoordeling gevraagd voor de tijdelijke werfinrichting aan de haven (transportband). Deze is toegevoegd bij de dossierstukken.
- Boscompensatieformulier.
- Door de ingreep op de Donkse beek in het natuurreservaat Oude Landen, moet een VEN-ontheffing toegevoegd worden.
- De rooilijn-plannen zijn aangepast aan de hand van de opmerkingen van de Stad Antwerpen.
Projectvoorstelling
Om de ongelijkgrondse kruising Oude Landen te realiseren zijn heel wat werken noodzakelijk. Dit gaat dan onder meer over de bouw van bruggen, tunnels en de spoorbedding, maar ook spoorwerken en milderende maatregelen. We splitsen het gebied op in 5 verschillende zones waarvoor telkens de specifieke voorziene werken worden opgelijst:
1. Kloosterstraat - Statiestraat
2 Veltwijcklaan tot Prinshoeveweg
3. Prinshoeveweg - Oudelandse beek
4. Oudelandse beek - Noorderdokken
5. Natuurpark
Zone 1: Kloosterstraat tot Statiestraat
KLOOSTERSTRAAT
De bestaande brug in de Kloosterstraat is niet voldoende breed voor 4 sporen daarom moet deze vervangen worden door een nieuw exemplaar. De wegenis op de brug wordt aangepast: de rijweg wordt 6,8 m breed, de fietspaden 4,5 m (waarvan 1m schrikafstand). Onder de brug is een 6m brede ruimte vrijgehouden om de latere onderdoorgang van de fietsostrade mogelijk te maken.
Er worden ook bovenleidings- en seininrichtingswerken gerealiseerd in de zone tussen de Kloosterstraat en de Statiestraat.
Tussen de Kloosterstraat en de Driehoekstraat, ter hoogte van de wisselzone komt een nieuw onderhoudsplatform. De toegang naar dit platform gebeurt via de Schriek.
STATIESTRAAT
De stalen brug wordt vervangen door een nieuw betonnen exemplaar.
Zone 2: Veltwijcklaan tot Prinshoeveweg
In deze zone zal de bestaande bedding van het werkspoor worden aangepast. Dit betekent dat vertrekkende vanaf de Veltwijcklaan de spoorbedding naar de Prinshoeveweg toe geleidelijk aan wordt verbreed en opgehoogd. Bijgevolg zal de onderrand van het talud dichter bij de woningen langsheen de Weegbreelaan komen te liggen dan in de huidige situatie. Hiervoor zijn geen onteigeningen nodig.
De geluidswanden die geplaatst worden zijn houtvezel-betonschermen. De wanden aan de kant van de Poorthoflaan worden verhoogd. Dit nieuwe scherm zal vanaf de Veltwijcklaan 50cm hoger zijn dan het bestaande (2m tov bovenkant rail). Dit tot aan 17m voor de nieuwe brug, ongeveer ter hoogte van Poorthoflaan 96. Daarna wordt het nieuwe scherm verhoogd met nogmaals 50 cm, dus in totaal 1m hoger dan de bestaande schermen (2.5m tov bovenkant rail). Tot aan de brug worden deze in houtvezelcement uitgevoerd. Op de brug zullen dit transparante schermen zijn. Deze hogere schermen lopen verder in het natuurpark, ongeveer 27m na de brug; daar zullen deze uitgevoerd worden in houtvezelcementplaten.
Zone 3: Prinshoeveweg tot Oudelandse beek
PRINSHOEVEWEG
De enkelsporige brug over de Prinshoeveweg wordt vervangen door een dubbelsporige brug. Deze komt ten oosten (4m hoger) van de bestaande brug te liggen. Aan iedere zijde van beide bruggen wordt er een steunmuur voorzien voor de afwerking van de taluds en worden geluidswanden voorzien. Op de taluds voorzien we houtvezelcementpanelen; op de bruggen zelf komen transparante schermen.
Zone 4: Oudelandse beek tot Noorderdokken
A. ONGELIJKGRONDSE KRUISING
Ter hoogte van de straat Oude Landen komt de “ongelijkgrondse kruising”. Voorbij de Prinshoeveweg verlaat de bestaande lijn 27A haar huidige bedding. De beide sporen buigen ten zuiden van de Prinshoeveweg eerst oostwaarts af om daarna westwaarts af te buigen en zich van elkaar te verwijderen. Tevens blijven de sporen van de L27G ook ten zuiden van de Prinshoeveweg verder stijgen, zodanig dat de L27G het spoor B van de L27A bovengronds kan kruisen. Deze kruising wordt gerealiseerd d.m.v. een enkelsporige koker voorzien onder de L27G.
B. OUDELANDSE BEEK EN LAARSE BEEK
Ter hoogte van de bestaande Oudelandse beek worden bruggen aangelegd om een ruime onderdoorgang onder de sporen te creëren welke dienst zal doen als toegang tot het aan te leggen natuurpark ten westen van het vertakkingscomplex.
De Laarse beek wordt omgelegd en naar het natuurpark afgeleid. Hier wordt een onderbrugging voorzien als toegangspoort tot het natuurpark. Deze onderdoorgang wordt gerealiseerd onder de L27A, waarbij een toegangspad wordt aangelegd vanaf de Salaadweg.
Er komen groene (begroeid) geluidswanden aan de kant van de bewoners in deze zone tussen Oudelandse beek en Noorderdokken.
C. SALAADWEG
Er komt een onderhoudsplatform ter hoogte van de Salaadweg.
Zone 5: Natuurpark
Het nieuwe natuurpark zal ingericht worden voor wandelaars en is ingericht met rietkragen en andere lokale landschapselementen, maar zal daarnaast ook dienen als overstromingsgebied.
Het natuurpark komt in beheer van Natuurpunt, die dit park zal laten begrazen door galloway runderen en schapen.
Er komt een vistrap aan de stuw van de Laarse beek en een vleermuizenkelder in de buurt van de nieuwe koker onder de L12.
GROENE ZONE
De stad en het district Ekeren zullen op termijn de zone tussen de nieuwe spoorkruising, rond de bestaande voetbalclub en de aanpalende woonwijk van een nieuwe inrichting voorzien. De uitgangspunten hiervoor zijn:
1. Het uitbreiden van het bestaande fietsnetwerk en het wegwerken van de ‘missing links’ op het bestaande fietsnetwerk;
2. Het inrichten en toegankelijk maken van de nieuwe spoorwegberm;
3. Het verbeteren van de bestaande sportinfrastructuur.
Een deel van deze uitgangspunten kunnen pas gerealiseerd worden na de bouw van de nieuwe ongelijksvloerse spoorkruising.
Impact buurt
Dergelijk project heeft een grote impact op de buurt, daarom worden tal van maatregelen getroffen om de impact daarvan te verkleinen.
- De overgang tussen spoor en omgeving zal visueel verbeterd worden: taluds worden voorzien van groenbeplanting.
- De door IMDC uitgevoerde hydraulische studie was beperkt tot beoordeling wateroverlast na de uitvoering van het project. De conclusie was positief.
Deze studie is uitgebreid om na te gaan of er tijdens de aanlegwerken ook geen overlast zou zijn wat betreft waterbuffering. De conclusie is dat er al een deel van het toekomstig natuurpark zal uitgegraven worden om zo te compenseren voor de verloren buffering door de werfinrichting.
Veiligheid op het spoor en voor de buurt
Algemeen kan worden gesteld dat het spoorverkeer in ons land op zich als een zeer veilige transportmodus beschouwd wordt. Infrabel blijft daarenboven investeren in de veiligheid van zijn spoornetwerk, door vernieuwing en permanent onderhoud.
Daarenboven is transport van gevaarlijke goederen onderworpen aan de voorschriften van het RID (Regulation concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail).
Interventie in geval van incident met gevaarlijke stoffen- bijstand door gespecialiseerd brandweerkorps. Zowel Infrabel als de overheid heeft een overeenkomst met het nabijgelegen brandweerkorps van BASF om hen bij te staan bij ladingverlies.
In dit project was al voorzien om overal een hoogwaardige spooraanleg te realiseren (betonnen dwarsliggers, langgelaste rails en zwaardere spoorstaven). Ook waren ontspoorrails voorzien waar nodig volgens onze reglementering. Om tegemoet te komen aan de bekommernissen rond onveiligheid van de buurt, hebben we beslist om bijkomende maatregelen uit te voeren:
- Zo zal er op de nieuwe L27A en L27G, tussen Laarse beek tot aan de Prinshoeveweg, een ontspoorrail voorzien worden, alhoewel niet nodig volgens reglementering.
- Om bij ladingverlies te voorkomen dat deze stoffen naar de bewoning, riolering, beken of natuurreservaat zouden afdrijven, zijn er extra afsluitbare schotten voorzien om deze stoffen te isoleren opdat ze later ook gemakkelijker te verwijderen zijn.
Werf
Tijdens de werken wordt het toekomstige natuurpark gebruikt als werfzone. Om de hinder voor de buurt op vlak van aan-en afvoer van materiaal zo veel mogelijk te beperken, is er gekozen om voor de levering van beton en grote materialen voor bijna alle bruggen en tunnels een werfweg aan te leggen via de A12. Enkel voor de Statiestraat zal er via buurtwegen materiaal geleverd moeten worden.
Voor het grondverzet is er gekozen om dit via het spoor te doen. Er wordt grondoverschot van de haven gebruikt. Omleidingen worden afgestemd met de stad Antwerpen en het district.
Project-MER (samenvatting)
Sinds 23 februari 2017 zijn milieuvergunningen en stedenbouwkundige vergunningen geïntegreerd in de omgevingsvergunning. Het project-MER werd bij de aanvraag tot omgevingsvergunning gevoegd. Een project-MER wordt opgesteld door onafhankelijke, door de Vlaamse Overheid erkende MER-deskundigen. Het doel is een overzicht geven van de effecten die t.g.v. de geplande activiteiten kunnen optreden en aan te geven welke maatregelen kunnen leiden tot een reductie of compensatie van deze effecten. Dit om te verzekeren dat een beoordeling van de effecten gebeurt alvorens een vergunning wordt verleend.
De volgende disciplines worden onderzocht:
- Bodem
- Grondwater
- Oppervlaktewater
- Biodiversiteit
- Landschap, bouwkundig erfgoed en archeologie
- Geluid en trillingen
- Mens-ruimte, hinder en gezondheid
- Mens – Mobiliteit
- Watertoets, natuurtoets en klimaat
- Externe veiligheid
- Ontwikkelingsscenario: de latere Tweede Havenontsluiting
Conclusie
De conclusie uit het project-MER is dat er per discipline verschillende maatregelen nodig zijn om de effecten, die het project heeft op de omgeving en het milieu, te milderen.
De voornaamste wijzigingen t.o.v. het vorige project-MER (in de specifieke disciplines) zijn hieronder opgesomd:
GRONDWATER
De opstuwing van de Donkse BEek (tot +2.6 m TAW).
BIODIVERSITEIT
Vermijden verstoring vleermuizenfauna t.h.v. bestaande onderdoorgang Oudelandse beek: een vleermuishuisvesting wordt voorzien.
EXTERNE VEILIGHEID
Er wordt op het verhoogde talud (tussen Salaadweg en Prinshoeveweg) een ontspoorrail voorzien en er worden ook sluitbare schotten voorzien om het eventueel weglekken van giftige stoffen te kunnen beperken in geval van calamiteit.
Deze schotten worden opgenomen in ons Algemeen Nood- en Interventieplan en op het digitaal platform van de Brandweer Antwerpen.
GELUID EN TRILLINGEN
Het westelijk gelegen (geluidsabsorberend) buitenscherm ter hoogte van de Poorthoflaan verhogen vanaf de kruising met de Veltwijcklaan met 0,5 m t.o.v. de huidige schermhoogte (m.a.w. tophoogte = 2 m boven spoorstaaf) tot ter hoogte van woning nr. 96 om aldaar in zuidelijke richting te verhogen met 1 m t.o.v. de huidige schermhoogte (m.a.w. tophoogte = 2,5 m boven spoorstaaf).
Vervolgens wordt het westelijk gelegen buitenscherm verlengd op de brug over de Prinshoeveweg (G-1) en ten zuiden ervan met een tophoogte van 2,5 m boven spoorstaaf.
Tussen de Veltwijcklaan en de Prinshoeveweg zal het aan oostzijde gelegen geluidsscherm worden afgebroken en een nieuw scherm worden geplaatst op een afstand van 5,1 m vanaf de buitenste spoorstaaf van L27G met een tophoogte van 1,5 m boven nabije spoorstaaf.
Extra
Op 24 juni 2021 organiseerde de stad Antwerpen een digitale informatievergadering over de ongelijkvloerse spoorkruising Oude Landen te Ekeren en het verloop de omgevingsvergunningsaanvraag. Hier kan u het verslag van deze informatievergadering terugvinden.
